In de afgelopen maanden werd in de media regelmatig aandacht besteed aan het toenemend aantal mensen dat langdurig klachten houdt na een doorgemaakte COVID-19 besmetting. Zo stond in het AD van 24 februari jl. een artikel van fysiotherapeut Karl Noten, hierin claimt hij dé oplossing te hebben. Als fysiotherapeuten met ervaring in het behandelen van mensen met langdurige klachten na COVID-19 willen we graag op dit artikel reageren.
Al vanaf het eerste moment dat duidelijk werd dat sommige mensen klachten blijven houden na een COVID-19 infectie is de fysiotherapie in beweging gekomen om zo goed mogelijk te kunnen helpen bij de gevolgen van dit nieuwe ziektebeeld. Het Koninklijk Nederlands Genootschap Fysiotherapie(KNGF) heeft een standpunt uitgebracht hoe de zorg rondom deze nieuwe patiëntencategorie het beste aangepakt kon worden. Dit standpunt is later nog voorzien van een update en het KNGF heeft een drukbezocht webinar georganiseerd. Daarnaast heeft Chronisch ZorgNet, een multidisciplinair kwaliteitsnetwerk voor eerstelijns paramedische zorg, een e-learning post-COVID-19 ontwikkeld. Hierin worden fysiotherapeuten gestimuleerd om op lokaal niveau samen te werken met andere beroepsgroepen zoals ergotherapeuten, logopedisten en diëtisten. Met deze methode wordt er eigenlijk lokaal een revalidatie team samengesteld en de optimale voorwaarden voor herstel gecreëerd.
Zoals genoemd claimt ‘collega’ fysiotherapeut Noten dat hij dé oplossing heeft om langdurige klachten na Corona te voorkomen. De beweringen over de manier waarop langdurige klachten voorkomen kunnen worden, komen niet overeen met de zorgvuldig door experts opgestelde richtlijnen. Sterker nog Noten geeft aan dat andere therapeuten het helemaal verkeerd doen en dat dit “catastrofale gevolgen” kan hebben. Een dag later na het verschijnen van het artikel heeft het KNGF stelling genomen tegen de uitspraken van Noten. U kunt zich misschien voorstellen dat, ondanks de nuancering vanuit het KNGF, de uitspraken van Noten bij menig fysiotherapeut de wenkbrauwen deed fronsen. We merken dat er onder mensen met langdurige klachten veel onzekerheid is over het beloop van de aandoening en de juiste behandeling. De claims van Noten kunnen bijdragen aan meer onrust en we voelen ons genoodzaakt om op de door hem gestelde gezondheidsclaims te reageren.
In zijn algemeenheid is enige argwaan op zijn plaats bij claims over een miraculeuze behandelmethode. Zeker als men weet dat gedegen wetenschappelijk onderzoek naar de effectiviteit van revalidatie bij deze patiëntencategorie nog loopt en geen wetenschappelijk bewijs van enig gewicht voorhanden is. De claim van deze collega wordt dan ook niet gesteund door enig medisch-wetenschappelijk onderzoek.
Voor we ingaan op enkele uitspraken van Noten is het allereerst goed om te beschrijven over wat voor klachten we spreken als het gaat om deze langdurige klachten na corona. Met de term Long COVID wordt niet bedoeld dat de klachten vanuit de longen verklaarbaar zijn. De term is gebaseerd op long-haul COVID, door patiënten afgekort in long COVID. Goed vertaald dus langdurige corona klachten, te weten vermoeidheid, terugval na inspanning en concentratie-, geheugenproblemen. Dit geldt ook voor mensen met een ‘mild’ ziekteverloop waarbij COVID-19 thuis werd doorgemaakt.
Dé beweringen van Noten:
Alle twijfelachtige uitspraken bespreken bleek veel werk te zijn. We hebben een selectie gemaakt van de meest in het oog springende voorbeelden.
“Wij hebben de eerste opleiding voor fysiotherapeuten voor revalidatie na corona ter wereld”
Met deze opgewekte boodschap begint het artikel. Vanuit Noten zijn commerciële perspectief mogelijk de belangrijkste boodschap, maar aantoonbaar onjuist. De ‘opleiding’ bestaat uit een e-learning en zijn boek. Als dit de definitie van een opleiding is, zijn het KNGF en Chronisch ZorgNet hem bijna een jaar voor. Saillant detail is het verschil met betrekking tot de kosten van de opleidingen. Het Webinar van het KNGF was gratis toegankelijk voor alle leden. De e-learning van Chronisch ZorgNet werd tegen kostprijs aangeboden, 25 euro. Kosten van de opleiding van Noten? Slechts € 149,00 i.p.v. € 222,95 vermeldt de site van Noten blijmoedig.
“patiënten hebben last van verklevingen”
Hier heeft Noten het vooral over het middenrif en de ribben. Verklevingen zouden komen door langdurig liggen. Veel mensen met langdurige klachten zijn helemaal niet zo ziek geweest dat ze langdurig hebben gelegen en als langdurig liggen tot verklevingen leidt. Waarom zien we deze verklevingen dan niet na een stevige griep of ziekenhuisopname voor een operatie. Er is geen enkel bewijs voor het bestaan van dit soort van deze verklevingen als gevolg van COVID-19.
“Wandelen het slechtste dat je kunt doen.”
Volgens Noten hebben alle patiënten na corona last van een tekort aan zuurstof in hun bloed. Lopen zou, doordat er minder zuurstof is in de spieren, juist averechts werken. In een ander artikel over zijn oplossing claimt hij zelfs dat er hierdoor meer orgaanschade zou ontstaan. Bij patiënten die uitgebreid op de COVID-19 poli in het ziekenhuis worden onderzocht wordt in het bij de overgrote meerderheid van de gevallen geen afwijkingen in hart of longen of zuurstofgehalte vastgesteld. Ook in de eerstelijns fysiotherapiepraktijk worden bijna geen dalingen in zuurstof in het bloed gemeten tijdens inspanningstesten. Wat we wel zien is dat zoals eerder genoemd een (te) zware inspanning een opleving van klachten teweeg brengt.
“… ontstekingsremmende voeding, het liefst vermalen.”
De claims die collega Noten doet op gebied van voeding zijn voor ons als fysiotherapeuten moeilijk te staven. Hij doet zijn uitspraken als orthomoleculair voedingstherapeut, deze beroepsgroep wordt vaak bekritiseerd door de Vereniging tegen de Kwakzalverij. Dat betekent dat veel claims niet bewezen zijn. Gezonde gevarieerde voeding is altijd belangrijk. Er is geen enkel bewijs dat specifieke supplementen bijdragen aan een versneld herstel van COVD-19. Mocht u op zoek zijn naar gedegen advies rondom voeding adviseren wij u contact op te nemen met een diëtist. De Nederlandse Vereniging van Diëtisten is in mei vorig jaar al begonnen met het trainen van hun leden om deze specifieke patiënten goed te begeleiden.
“Als dat goed gaat, komt de volgende fase: opbouwen.”
Wederom begint Noten met allerlei voedingsadviezen, om te vervolgen met het statement: “Spieren moeten langzaam getraind worden maar ook dagelijks, er moeten spierballen worden opgebouwd”. Deze bewering lijkt niet te stroken met de meest basale trainingsprincipes van krachttraining. Het KNGF standpunt maar ook gezaghebbende American College of Sports Medicine adviseert om maximaal 2 tot 3 keer per week een krachttraining te doen. Elke dag krachttraining leidt tot een schema dat niet vol te houden is omdat er geen herstelmogelijkheid is of tot een schema waarvan de intensiteit onvoldoende is om het doel te behalen.
Weer een fase verder komen we in de ‘conditiefase’ volgens Noten. De training zou moeten bestaan uit korte piekmomenten. Dit vinden we verbazingwekkend omdat terugval na piekbelasting één van de meest voorkomende klachten is. We zien dit erg vaak terug in de dagelijkse praktijk. Noten gaat hiermee nogmaals in tegen het KNGF standpunt waarin geadviseerd wordt belasting rustig op te bouwen en piekbelastingen te vermijden
“Zonder goede revalidatie, blijf je er jaren last van houden”
In een ander artikel gaat Noten nog een stapje verder. Hij laat opschrijven dat “corona Burn-out” over gaat in corona gerelateerde chronische vermoeidheid en dat er een hoger risico is om binnen 5 jaar te overlijden. Dit is volstrekt niet te herleiden naar enige wetenschappelijk bewijs. COVID-19 is pas een jaar onder ons, wat de effecten over 5 jaar zijn is puur giswerk. Wij vinden dit bangmakerij. We zien dat verreweg de meeste patiënten in een periode van maanden tot een jaar een goed herstel doormaken. Het beloop is vaak grillig maar we zien dat mensen stapje voor stapje hun normale leven weer kunnen hervatten. Natuurlijk is er ook een groep mensen die nu al langdurige last heeft en nog niet hersteld is maar de conclusies die Noten hieraan verbindt zijn uit de lucht gegrepen.
Als collega fysiotherapeuten hebben wij dus grote vraagtekens bij de beweringen en methode van Noten. Hij wijkt ongefundeerd af het KNGF standpunt en hij lijkt op sommige punten over meer kennis te beschikken dan dat er op dit moment wetenschappelijk gezien voorradig is. Maar op het moment dat Noten zijn opleiding probeert te verkopen aan andere fysiotherapeuten komen we op de site van zijn opleidingsinstituut het volgende tegen: “De cursus vertaalt de KNGF-richtlijnen naar een praktisch plan van aanpak met gerichte trainingsschema’s.“
Aan de ene kant beweert Noten in de media dus dat het huidige beleid slecht is, dat het zelfs catastrofale gevolgen kan hebben. Aan de andere kant beweert hij de huidige richtlijnen te hanteren op het moment dat hij een cursus probeert te verkopen aan andere fysiotherapeuten. Dat is Noten ook, zo lezen we in het artikel, “een succesvol ondernemer met wel vijftig fysiotherapie- en revalidatiepraktijken in Nederland”.
Een bittere nasmaak
Dat is wat wij aan dit alles overhouden. Patiënten worden slecht geïnformeerd, er wordt angst gezaaid en de reguliere zorg die door vele toegewijde fysiotherapeuten wordt aangeboden wordt in diskrediet gebracht. Voor ons blijft naast de bittere smaak ook het beeld over dat Noten geen betrokken fysiotherapeut is die handelt volgens de laatste richtlijnen maar vooral dat van een gewiekste ondernemer met een verdienmodel.
Ondanks het feit dat de claim met betrekking tot dé oplossing inmiddels door het KNGF is tegengesproken is het interview nog steeds online. In het tijdperk van alternatieve feiten en ‘fake news’ zou een disclaimer bij het er originele artikel niet onverstandig zijn. Zeker gezien het feit dat de groep mensen met langdurige klachten groeit en zoals eerder beschreven vaak op zoek is naar (snelle) oplossingen.
Wij hopen dat de mensen met klachten na corona een fysiotherapeut weten te vinden die samenwerkt met andere disciplines zoals ergotherapeuten, diëtisten, logopedisten en huisartsen. En natuurlijk moeten deze therapeuten openstaan voor nieuwe kennis en methoden mits daar een goede onderbouwing voor geboden kan worden.
Geschreven door:
Robert Saarloos hart,- vaat,- longfysiotherapeut, sportfysiotherapeut, klinisch gezondheidswetenschapper, bestuurslid Chronisch ZorgNet
Steven Kleinveld hart,- vaat,- longfysiotherapeut, bestuurslid Chronisch ZorgNet
Arne van Hofwegen hart-, vaat-, longfysiotherapeut, werkgroep COPD Chronisch ZorgNet
Simon van der Voort, hart-, vaat-, longfysiotherapeut, werkgroep Hartrevalidatie Chronisch ZorgNet & Docent Chronisch ZorgNet
Ben Honing, hart-, vaatfysiotherapeut, werkgroep Hartrevalidatie Chronisch ZorgNet & Docent Chronisch ZorgNet
Jaco Vleeshouwer hart-, vaat- en longfysiotherapeut, werkgroep COPD Chronisch Zorgnet en docent Chronisch ZorgNet
Tobias van Dockum, fysiotherapeut, docent Hogeschool Leiden en docent Chronisch ZorgNet
